ការចំណាយពេលទំនេរជិតពីរម៉ោង ក្នុងការសរសេរអត្ថបទចុងក្រោយរបស់ខ្ញុំ «ត្រីទឹម ៣ សម រង្ស៊ី កំពុងព័ទ្ធចាប់ (ខុន-ស្តេច អង្គ) របស់ ហ៊ុន សែន» ពិតជាបានធ្វើឲ្យមិត្តអ្នកអានរាប់សិបនាក់មានការចាប់អារម្មណ៍ ហើយថែមទាំងបញ្ចេញយោបល់យ៉ាងច្រើន។
ប៉ុន្តែយោបល់ទាំងនោះ ស្ទើរទាំងអស់ សុទ្ធតែបានបង្ហាញពីការគាំទ្រដល់គណបក្សនយោបាយផ្សេងៗ ដែលផ្ទុយពីទស្សនៈរបស់ខ្ញុំពីខាងដើម គឺមិនបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីនិន្នាការទៅរកគណបក្សនយោបាយណាមួយឡើយ ដូចនេះ ខ្ញុំសុំសិទ្ធិមិនឆ្លើយតបវិញនោះទេ ខ្ញុំគ្រាន់តែយកមកសំយោគនឹងគំនិតរបស់ខ្ញុំតែប៉ុណ្ណោះ។
ក្នុងការប្រកួតអុក ការសន្មតថាឈ្នះ ឬចាញ់នោះ គេកំណត់លើកូនខុន ឬស្តេច (អង្គ)។ បើភាគី ណាមួយអាចចូលទៅសម្លាប់ស្តេច (អង្គ) របស់គូប្រកួតខ្លួន ទោះដោយវិធីអ្វីក៏ដោយ គេចាត់ទុកថា ឈ្នះ ហើយអ្នកដែលត្រូវគេចូលចាប់ស្តេច (អង្គ) របស់ខ្លួនបាន គេចាត់ទុកជាអ្នកចាញ់។ ចុះខុន ឬស្តេច (អង្គ) ក្នុងរឿងនយោបាយជាអ្វីទៅ? «អំណាចរបស់ពលរដ្ឋដែលផ្តល់ឲ្យអ្នកនយោបាយ តាមរយៈសន្លឹកឆ្នោត» គឺជាស្តេច (អង្គ)។ នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ គណបក្សនយោបាយ ដើរតួនាទីជាអន្តរការី «ឈ្នួញ កណ្តាល» ក្នុងការផ្សារភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងរវាងរាស្រ្ត និងរដ្ឋ។ គណបក្សនយោបាយ បង្កើតឡើងសម្រាប់ចាប់យកអំណាចរដ្ឋដើម្បីបម្រើរាស្ត្រ មានន័យថា នៅពេលគណបក្សណាឈ្នះខ្លួននឹងឡើងទៅដឹកនាំរដ្ឋដែលរាស្រ្តបាន ផ្តល់ឲ្យតាមរយៈសន្លឹកឆ្នោត ហើយផ្តល់ប្រយោជន៍មកឲ្យរាស្ត្រវិញ គឺការផ្តល់សេវាសាធារណៈ ទៅតាមកម្មវិធីនយោបាយរបស់ខ្លួនដែលបានសន្យាក្នុងពេលឃោសនា។
នៅក្នុងល្បែងអុក ក្រៅពីកូន ត្រី កូន ឈ្នាង កូន ខុនឬ ស្តេច (អង្គ) គឺនៅមានកូនសំខាន់ៗ ៣ ប្រភេទទៀត ដូចជាកូន គោល កូន សេះ និងកូន ទូក ប៉ុន្តែកូនទាំងនេះលោក សម រង្ស៊ី និង លោក កឹម សុខា មិនទាន់ប្រើទេ គឺកូនគោល ទុកសម្រាប់ការពារបន្ទាយ កូនសេះទុកសម្រាប់លោតឆ្វេង ឬលោតស្តាំ និងកូនទូកទុកសម្រាប់ចែវក្នុងការកៀងកូនខុន ឬស្តេច (អង្គ) របស់ លោក ហ៊ុន សែន ឲ្យវង្វេងក្រឡា ហើយភ័យរត់ចូលក្រឡាត្រីទឹម ដែលកំពុងដេញតាមសម្លាប់។ ម្យ៉ាងទៀត អុកមួយក្តារនេះ ជិតដល់ពេលឈ្នះចាញ់ហើយ ដូចនេះ លោក សម រង្ស៊ី ចង់យកឈ្នះលោក ហ៊ុន សែន ដោយប្រើត្រីទឹម។ ដើម្បីធ្វើការសន្និដ្ឋានបានថា តើត្រីបកទី ៤ របស់លោក សម រង្ស៊ី នឹងបកមែនឬទេ? យើងត្រូវ វាយតម្លៃទៅលើក្រឡាអុករបស់អ្នកទាំងពីរជាមុនសិន ថាតើហេតុអ្វីបានជាលោក ហ៊ុន សែន បណ្តោយឲ្យលោក សម រង្ស៊ី អាចឈានទៅបកត្រីបាន ៣ ហើយត្រីនោះជាត្រីទឹមទៀតផង។
ទី ១-ការមើលស្រាលរបស់លោក ហ៊ុន សែន ដោយហ៊ានតឲ្យលោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា រួមគ្នាប្រកួត ដាក់អុកជាមួយគាត់ ដែលភ្លេចគិតថាអ្នកទាំងពីរ (សម រង្ស៊ី និង កឹម សុខា) សុទ្ធតែមានសមត្ថភាព ដើរក្រឡាអុកប្រហាក់ប្រហែលនឹងគាត់ (ហ៊ុន សែន) ដែរនោះ។ ទី២-ក្រឡាអុករបស់លោក ហ៊ុន សែន នៅដដែល ដោយអាងថាខ្លួនធ្លាប់ឈ្នះ និងស្មានថា អ្នកទាំងពីរ (សម រង្ស៊ី និង កឹម សុខា) ដើរក្រឡាចាញ់ដដែលដូចមុនទៀត ផ្ទុយទៅវិញគេដូរក្រឡាថ្មី ហើយថែមទាំងបានសិក្សាពីការបរាជ័យបួន (៤) ក្តារ (អាណត្តិ) កន្លងមកទៀតផង។ ទី៣-ក្រឡាអុករបស់លោក ហ៊ុន សែន ជាក្រឡាអុកអត្តនោម័ត ដោយគ្មានការឲ្យយោបល់ពីអ្នកទស្សនានៅជុំវិញខ្លួន ហើយបើទោះជាមាន ក៏មិនហ៊ានឲ្យយោបល់ណាដែលមិនស្របនឹងក្រឡាអុក ដែលលោក ហ៊ុន សែន បម្រុងនឹងដើរដែរ។
ចំពោះក្រឡាអុករបស់លោក សម រង្ស៊ី មុននឹងដើរ សុទ្ធតែមានការពិភាក្សាជាមួយលោក កឹម សុខា ព្រមទាំងទទួលយកគំនិតយោបល់របស់អ្នកទស្សនានៅជុំវិញខ្លួនទៀតផង ដូចនេះក្រឡាអុកនីមួយៗ របស់ លោក សម រង្ស៊ី ហាក់ដូចជាមានផែនការដើរច្បាស់លាស់ពីមួយក្រឡា ទៅមួយក្រឡា។ ជាធម្មតាអ្នកលេងអុកពូកែ លុះត្រាតែអាចមើលដឹងក្រឡាអុករបស់គូ ប្រកួត ៣ ឬ ៤ ជំហានមុន ដោយដឹងថាគេដើរក្រឡាណា និងដើរកូនអ្វី។ល។ លោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា រួមគ្នាដើរក្រឡាថ្មី ហើយថែមទាំងដឹងថា លោក ហ៊ុន សែន ដើរក្រឡាណា និងកូនអ្វីបានយ៉ាងច្បាស់ទៀតផង។ មួយក្រឡាៗលោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា សុទ្ធតែជាក្រឡាវាយលុក។ បញ្ហាព្រំដែន បញ្ហា អន្តោប្រវេសន៍ ការបណ្តេញប្រជាពលរដ្ឋពីផ្ទះសម្បែង ការចំណាកស្រុក និងភាពអត់ការងារធ្វើរបស់យុវជន អំពើពុករលួយ ប្រាក់ខែតិចសម្រាប់កម្មករ គ្រូបង្រៀន មន្ត្រីរាជការ កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ។ល។
ជាពិសេស កម្មវិធីនយោបាយ ៧ ចំណុច ដែលចាក់ចំបេះដូងប្រជាពលរដ្ឋម្ចាស់ឆ្នោត ទាំងនេះហើយ ដែលលោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា យកមកធ្វើជាក្រឡាអុកសម្រាប់វាយលុក។ ចំណែកលោក ហ៊ុន សែន គ្មានអ្វីថ្មី ដោយឃោសនានូវ ៧ មករា ការកសាងសមិទ្ធផលដែលគ្មានគុណភាព នយោបាយចាស់សកម្មភាពថ្មី ដែលធ្វើឲ្យមន្ត្រីរាជការមួយចំនួន មិនសប្បាយចិត្ត ជាពិសេស សារនយោបាយគ្មានខ្លឹមសារ ហើយត្រូវសកម្មជនបក្សប្រឹងទន្ទេញតៗគ្នា «បើស្រឡាញ់ បើអាណិត បើពេញចិត្ត បើជឿទុកចិត្តលើ…»ជាដើម។ ទាំងនេះហើយ ដែលធ្វើឲ្យក្រឡាអុកលោក ហ៊ុន សែន ចាំតែទប់នឹងក្រឡាអុកវាយលុករបស់លោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា។ នៅទីបំផុតធ្វើឲ្យក្រឡាអុក របស់ លោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា វាយបំបែកក្រឡាអុកលោក ហ៊ុន សែន ដោយងាយ រហូតដល់ឡើងបកកូនត្រីបានម្តងមួយៗចំនួន ៣ ដែលជាកូនត្រីទឹមទៀតផង។
ការបកត្រីនីមួយៗ សុទ្ធតែផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិរបស់លោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា។ ត្រីបកទី១ ដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទទួលបានអាសនៈច្រើនដូចការរំពឹងទុក ធ្វើឲ្យបក្សប្រឆាំងមួយនេះ មានឥទ្ធិពលនយោបាយ ឬសាច់ដុំធំប៉ុនគណបក្សប្រជាជនដែរ។ ត្រីបកទី២ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានធ្វើឲ្យសហគមន៍អន្តរជាតិ ពិសេសប្រទេសមហាអំណាចធំៗ រួមទាំងអង្គការ សហប្រជាជាតិផង បានចាប់អារម្មណ៍នឹងភាពមិនប្រក្រតីក្នុងការបោះឆ្នោត នេះជាកម្លាំងនយោបាយ ដ៏មានទម្ងន់មួយទៀត។
ដោយមើលឃើញឱកាសហុចឲ្យលោក សម រង្ស៊ី ឡើងបកត្រីទី ៣ មួយទៀត គឺការរុញឲ្យបង្កើតក្រុមស្រាវជ្រាវឯករាជ្យមួយ ដើម្បីស្រាវជ្រាវរាល់ភាពមិនប្រក្រតីទាំងឡាយដែលកើតមានមុន នឹងថ្ងៃបោះឆ្នោត ដោយមានតំណាងអង្គការសហប្រជាជាតិ និងអង្គការ ជាតិ-អន្តរជាតិផ្សេងទៀតជាអ្នកសង្កេតការណ៍។ ចំណុចនេះ បានធ្វើឲ្យគណបក្សប្រជាជនប្រឹងរត់តាមក្រោយ ដោយបាន បញ្ជូនមន្ត្រី ៣ រូប ដើម្បីពិភាក្សាជាមួយមន្ត្រី ៣ រូបផ្សេងរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ កាលពីថ្ងៃទី០៩ ខែ សីហា កន្លងទៅ។ គ.ជ.ប សម្រេចប្រកាសលទ្ធផលបណ្តោះអាសន្នកាលពីថ្ងៃទី១២ ខែ សីហា នៅមុនការបង្កើតក្រុមស្រាវជ្រាវឯករាជ្យទៅវិញ នេះជាចំណុចខ្សោយរបស់គណបក្សប្រជាជនមួយទៀត ទី១-អ្វីៗ ទាំងអស់ ត្រូវជាប់គាំង និងក្លាយទៅជាការដុតកម្ដៅស្ថានភាពនយោបាយថែមទៀត ដែលអាចឆាបឆេះមកលើខ្លួនឯងនៅថ្ងៃណាមួយ។
ទី២-ចង់មិនចង់សហគមន៍ជាតិ-អន្តរជាតិ ច្បាស់ជាវាយតម្លៃថាគណបក្សប្រជាជនដែលអះអាងថា ខ្លួនឈ្នះការបោះឆ្នោតនោះ ច្បាស់ជាមានអាថ៌កំបាំងអ្វីមួយ នៅពីក្រោយ។ ប៉ុន្តែនេះក៏ជាល្បែងនយោបាយមួយ ដែលលោក ហ៊ុន សែន ចង់បង្វែរឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិជាអ្នករត់តាមវិញ គឺការធ្វើតាមនីតិវិធីច្បាប់ដែលត្រូវដាក់ពាក្យបណ្តឹងតវ៉ាទៅ កាន់ គ.ជ.ប និងក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ រយៈពេល ៤៨ ម៉ោងក្រោយការប្រកាសលទ្ធផល ដូចនេះ កិច្ចការចំពោះមុខដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិត្រូវធ្វើគឺរក្សាជំហរ បន្តការទាមទាររបស់ខ្លួនដូចពីមុន និងអនុវត្តតាមនីតិវិធីច្បាប់ ដែលតម្រូវឲ្យធ្វើ។
សូមងាកមកមើលក្រឡាអុករបស់គណបក្សប្រជាជន ដែលប្រឹងទប់ទល់នឹងត្រីបកនីមួយៗរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ៖ ទី ១-បាន ចេញលទ្ធផលបំផ្លោងមុន គ.ជ.ប ទៅទៀត គឺគណបក្សប្រជាជនបាន ៦៨ កៅអីនិងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបាន ៥៥ កៅអី ជាប្រយោជន៍ដើម្បីពង្វាងការចាប់អារម្មណ៍របស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងអ្នកសារព័ត៌មាន ចំពោះភាពជោគជ័យរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ក្នុងនោះដែរក៏មានការបិទផ្លូវមួយចំនួន និងចល័តកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ដែលនេះតិចឬច្រើនពិតជាបានធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋមានការភិតភ័យ រហូតដល់តម្លៃទំនិញ និងប្រេងសាំងឡើងថ្លៃយ៉ាងចម្លែក។
ក្រោយមក លោក ហ៊ុន សែន បានចេញមុខជាសាធារណៈដើម្បីសម្រួលស្ថានភាពនយោបាយ និងក្តាប់ស្ថានការណ៍រួម ព្រមទាំងវាស់ស្ទង់ កម្រិតសន្ទុះគាំទ្រយ៉ាងផុលផុសរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ចំពោះគណបក្សប្រឆាំង។ ទី២-បញ្ជូនមន្រ្តីសំខាន់ៗ ទៅបញ្ចុះបញ្ចូលអ្នកការទូតបរទេសឲ្យជួយទប់ការតវ៉ារបស់គណបក្ស ប្រឆាំង។ ទី៣-ដោយមើលឃើញមិនស្រួល ដែលត្រីបកទី៣របស់លោក សម រង្ស៊ី នឹងធ្វើឲ្យខ្លួនចាញ់ឆ្នោត ព្រោះមានការចូលពាក់ព័ន្ធរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ លោក ហ៊ុន សែន រិះរកវិធីធ្វើឲ្យរាំងស្ទះដល់ក្រឡាអុករបស់ត្រីបកទី៣នេះ ដោយថាហួសពីសមត្ថភាពរបស់ គ.ជ.ប និងមិនចង់ឲ្យអ្នកផ្សេងលូកដៃចូលក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ ខ្មែរ។
ដោយស្រេកឃ្លាននឹងការចង់ឈ្នះខ្លាំងពេក លោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា បានរួមគ្នា សម្រេចចិត្តប្រើកូនទូកមួយរបស់ខ្លួន ដើម្បីអុកទៅលើកូនខុន ឬស្តេច (អង្គ) របស់លោក ហ៊ុន សែន។ ស្នូរស្រែកយ៉ាងខ្លាំងរបស់លោក សម រង្ស៊ី «អុក!!!» បានធ្វើឲ្យអ្នកទស្សនាហ៊ោមួយប្រាវ មានន័យថា លោក សម រង្ស៊ី គំរាមមិនចូលប្រជុំបង្កើតសភា នេះក៏ធ្វើឲ្យលោក ហ៊ុន សែន ភ័យមិនតិចដែរ ក៏ប្រឹងទាញកូនគោល យកបិទពីមុខកូនស្តេច (អង្គ) ដើម្បីទប់ទល់នឹងទូក មានន័យលោក ហ៊ុន សែន គំរាមនឹងយកកៅអីរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ ប៉ុន្តែកាលៈទេសៈនេះ លោក សម រង្ស៊ី អាចប្តូរ កូនទូកនឹងកូនគោលរបស់លោក ហ៊ុន សែន ដែលយកចងនោះ ហើយរុញត្រីទឹមទាំងបី ទៅព័ទ្ធចាប់ កូនស្តេចអង្គរបស់លោក ហ៊ុន សែន តែម្តង មានន័យថា លោក សម រង្ស៊ី អាចទទួលយកការសុំចរចា របស់លោក ហ៊ុន សែន អំពីការបង្កើតរចនាសម្ព័ន្ធដឹកនាំសភា។
ដោយរក្សាមហិច្ឆតា ចង់ផ្ចាញ់ក្រឡាអុក លោក ហ៊ុន សែន ដោយប្រើកូនត្រីបកទាំងអស់ និងមិនចង់ចំណាយកូនអុកណាមួយរបស់ខ្លួន លោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា បានសម្រេចចិត្តរក្សាកូនទូក នៅកន្លែងដដែល ដើម្បីដាក់អង្គចងក្រឡា មិនឲ្យលោក ហ៊ុន សែន ចេញកូនគោលទៅប្រើ ហើយបើហ៊ានយកចេញទៅប្រើនោះ កូនទូកនឹងចាប់ កូនស្តេចអង្គរបស់លោក ហ៊ុន សែន ដាក់កំប៉ុងតែម្តង មានន័យថា បន្តទាមទារឲ្យមានការចូលរួមពីសំណាក់អង្គការសហប្រជាជាតិ យ៉ាងហោចណាស់ក៏ជាអ្នកសង្កេតការណ៍ដែរ។
ទន្ទឹមនឹងនេះលោក សម រង្ស៊ី និង លោក កឹម សុខា បានរុញកូនត្រីទីបួន របស់ខ្លួន ដែលនឹងបកឆាប់ៗនេះ គឺបាតុកម្មមហាជននៅទូទាំងប្រទេស ដើម្បីតវ៉ាប្រឆាំងលទ្ធផលបោះឆ្នោត។ រឿងនេះលែងទៅជារឿងរវាងគណបក្ស និងគណបក្សទៀតហើយ ប៉ុន្តែវាក្លាយទៅរឿងមហាជនខ្មែរ និង គ.ជ.ប ដែលជាស្ថាប័នជាតិ ដែលបានធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទូទៅអស់ជំនឿ និងបាត់បង់ទំនុកចិត្តលើខ្លួន។ ដោយសារ គ.ជ.ប ជាស្ថាប័នជាតិ ដូចនេះរាជរដ្ឋាភិបាលត្រូវតែចូលខ្លួនដោះស្រាយ ហើយអ្នកដែលដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលគឺគណបក្សប្រជាជន ដែលមានលោក ហ៊ុន សែន ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីចាំផ្ទះ។
ដូចនេះ លោក ហ៊ុន សែន ត្រូវដើរតួនាទីពីរ ទី១-ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីចាំផ្ទះ ត្រូវធានាការពារស្ថាប័នជាតិក្រោមការដឹកនាំរបស់ខ្លួន និងទី២-ជា អនុប្រធាន និងជាបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់គណបក្សប្រជាជន ត្រូវតែការពារលទ្ធផលឆ្នោត ដែលខ្លួនអះអាងថាឈ្នះ ដើម្បីឲ្យឈ្នះបាន លុះត្រាតែការពារ គ.ជ.ប មានន័យថា បើការពារ គ.ជ.ប មិនបានគឺស្មើនឹងចាញ់។ ជាការពិត លោក ហ៊ុន សែន នៅមានកូនអុកខ្លះ ដើម្បីទប់ទល់នឹងកូនត្រីបកទី ៤ របស់លោក សម រង្ស៊ី គឺកូនគោល និងកូនសេះ។ ប៉ុន្តែកូនទាំងពីរនេះលោក ហ៊ុន សែន ប្រើប្រាស់ទាំងប្រថុយប្រថាន ដូចជា កូនគោលដែលប្រើសម្រាប់បិទ «ការអុក» របស់លោក សម រង្ស៊ី គឺធ្វើការគំរាមទាំងបំពានច្បាប់ បើលោក ហ៊ុន សែន ហ៊ានដណ្តើមកៅអីសភារបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិមានន័យថា បំពាននឹងគោលការណ៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស ដែលត្រូវបានធានាដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងនាំឲ្យកម្ពុជា ដឹកនាំដោយឯកបក្ស។
ជម្រើសដ៏ល្អបំផុតនោះ គឺប្រើកូនសេះ ហើយក៏ប្រើទាំងប្រថុយប្រថានទៀតផង ព្រោះកូនសេះរបស់លោក ហ៊ុន សែន នៅពេលនេះគឺកម្លាំងមហាជនដែរ។ ចំណុចនេះ លោក សម រង្ស៊ី ប្រើមហាជនប្រឆាំងលទ្ធផលបោះឆ្នោត និងលោក ហ៊ុន សែន ក៏ប្រើមហាជនគាំទ្រលទ្ធផលបោះឆ្នោត ប៉ុន្តែមហាជនដែលអ្នកនយោបាយប្រើនៅពេលនេះគឺផ្សេងពីគ្នា។ ផ្សេងពីគ្នានៅត្រង់ថា ក្នុងសង្គមទូទៅ កម្លាំងមហាជនមាន ៥ ក្រុម ទី១-កម្មករនិងកសិករ ទី២-យុវជន និងសិស្ស-និស្សិត ទី៣-បញ្ញវន្ត និងគ្រូបង្រៀន ទី៤-ព្រះសង្ឃ និងដូនជីតាជី និងទី៥-មន្ត្រីរាជការស៊ីវិលនិងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ។ ពីក្រុមទី១ ដល់ក្រុមទី ៤ ភាគច្រើន គឺជាកម្លាំងមហាជន គាំទ្រលោក សម រង្ស៊ី ចំណែកក្រុមទី៥ គឺជាកម្លាំងមហាជនគាំទ្រលោក ហ៊ុន សែន ប៉ុន្តែក្នុងនោះ ក៏មានមួយផ្នែកដែរ គាំទ្រលោក សម រង្ស៊ី។ ចំណុចនេះហើយ ដែលខ្ញុំវាយតម្លៃថា លោក ហ៊ុន សែន ប្រើកូនអុកសេះ ទាំងប្រថុយប្រថាន ព្រោះមន្ត្រីរាជការស៊ីវិល និងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ មួយផ្នែកដែរ គាំទ្រលោក សម រង្ស៊ី ហើយមួយផ្នែកទៀតទោះបីមិនគាំទ្រ លោក សម រង្ស៊ី ក៏ដោយ ក៏ពួកគាត់ មានសាច់ញាតិជាកម្មករ កសិករ សិស្ស-និស្សិត គ្រូបង្រៀន មន្ត្រីរាជការស៊ីវិល ដែលភាគច្រើនលើសលប់ ជាអ្នកគាំទ្រលោក សម រង្ស៊ី។
មានករណីសិក្សាមួយនៅប្រទេស ឥណ្ឌូនេស៊ី ឆ្នាំ ១៩៩៨ ដំបូងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ យាមការពារសុវត្ថិភាព ស៊ូ ហារតូ ជាប្រធានាធិបតីផ្តាច់ការ មិនឲ្យអ្នកតវ៉ា ប៉ះពាល់បាន ប៉ុន្តែក្រោយមកកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធបែរជាយាមការពារ ស៊ូ ហារតូ មិនឲ្យរត់ទៅវិញ ដើម្បីរង់ចាំអ្នកតវ៉ាចូលចាប់។ ករណីនេះ អាចនឹងកើតឡើង បើសិនអ្នកនយោបាយចង់ឲ្យមហាជនប៉ះទង្គិចគ្នា។ ទិដ្ឋភាពពីរដែលយើងត្រូវវិភាគ ទី១-តាមរយៈការចុះ សំណេះសំណាល និងថ្លែងអំណរគុណ របស់លោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា ចំពោះប្រជាពលរដ្ឋម្ចាស់ឆ្នោតតាមបណ្តាខេត្តមួយចំនួន ប៉ុន្មានថ្ងៃចុងក្រោយនេះ គឺបង្ហាញថា សន្ទុះខ្លាំងណាស់ចង់ឲ្យមានបាតុកម្មមហាជន ហើយស្រេកឃ្លាន ការផ្លាស់ប្តូរ និងកំពុងទន្ទឹងរង់ចាំភ្លើងខៀវ។ ទី២-គណបក្ស ប្រជាជន គឺប៉ោងធំដូចជាប៉េងប៉ោងអ៊ីចឹង ហើយរង់ចាំតែធូលីដី ឬកម្ទេចឈើ ហើរមកប៉ះ នឹងធ្វើឲ្យបែកធ្លាយ ព្រោះវាដល់ដំណាក់កាលដូចម្សៅនំដែលគេយកមកច្របាច់ ហើយបើច្របាច់កាន់តែខ្លាំង វានឹងហៀរចេញតាមចន្លោះដៃកាន់តែខ្លាំងដែរ មានន័យថា កម្លាំងនេះក៏ចង់រំដោះខ្លួនចេញពីការគាបសង្កត់ផងដែរ។ កម្លាំងទាំងពីរនេះ នឹងកើតឡើងបន្តបន្ទាប់ ដើម្បីសេរីភាព និងការផ្លាស់ប្តូរ ទោះជាមួយណាកើតមុនក៏ដោយ។ ត្រីបកទី ៤ នឹងបក ទោះជាត្រីទឹម ឬត្រីចងក៏ដោយ វាអាស្រ័យទៅលើការដើរត្រូវក្រឡារបស់ លោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា។
តាមការវិភាគនេះ យើងអាចសន្មតថា ត្រីបកទី៤ របស់លោក សម រង្ស៊ី នឹងបក។ ប៉ុន្តែកត្តា ដែលធ្វើឲ្យបកឬមិនបក អាស្រ័យលើ លោក ហ៊ុន សែន តែម្នាក់គត់។ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ វាជាជម្រើសចុងក្រោយរបស់អ្នកនយោបាយ មានន័យថា វាមិនមែនសុទ្ធតែគ្មានដំណោះស្រាយផ្សេងនោះទេ ដូចជា ការកូតទ្រ បើចង់ឲ្យពីរោះ គឺគេរឹតខ្សែឲ្យតឹង ប៉ុន្តែត្រូវគិតថា វាអាចដាច់បាន បើវាដាច់គឺខាតបង់ទាំងអ្នកស្តាប់ ទាំងអ្នកកូត។
ដូចនេះ យើងអាចបញ្ជាក់បាន តាមរយៈ ទី១-អ្នកនយោបាយ និងមហាជនគាំទ្រទាំងពីរបក្ស ត្រូវធ្វើសម្បទានទៅឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមក។ ទី២-មាន ការចូលរួមពីអន្តរជាតិជាភាគីទី៣ ព្រោះប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ យើងបែកបាក់គ្នា ឬរួបរួមគ្នាបានវិញ ភាគច្រើន តែងមានអន្តរជាតិលូកដៃចូល។ ទី៣-តួអង្គព្រះមហាក្សត្រគឺសំខាន់ណាស់ ព្រោះព្រះអង្គទ្រង់ជានិមិត្តរូបនៃឯកភាពជាតិ និងនិរន្តរភាពជាតិ ជាពិសេសដោះស្រាយដោយឈរលើខ្លឹមសារនៃព្រះរាជសាររបស់ព្រះអង្គ ដែលចេញផ្សាយសាធារណៈ នៅថ្ងៃទី០៧ ខែ សីហា ឆ្នាំ ២០១៣។
ទស្សនៈនេះ មិនបានឆ្លុះបញ្ចាំងពី និន្នាការនយោបាយទៅរក គណបក្សនយោបាយណាមួយឡើយ។ សូមទទួលយកដោយរីករាយនូវការទិតៀនតាមរយៈអ៊ីមែល hingsoksan@yahoo.com
ដោយ ហ៊ីង សុខសាន្ត
We live in a world where integrity isn’t talked about nearly enough. We live in a world where
វីរៈ ដារ៉ា Dara Vireak 